تاریخچه تأسیس رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد

پس از تأسیس دانشکدۀ ادبیات دانشگاه مشهد، گروه زبان و ادبيات فارسي، به عنوان دومین گروه آموزشی دانشگاه مشهد، پس از پزشکی، در سال 1334هجری شمسی بنیان نهاده شد. دورۀ کارشناسی زبان و ادبيات فارسي در سال 1334، دورۀ کارشناسی ارشد در سال 1349 و دورۀ دکتری زبان و ادبيات فارسي، به عنوان دومین دورۀ دکتری پس از دانشگاه تهران و نخستین دورۀ دکتری در دانشگاه فردوسی مشهد، در سال 1355 ایجاد شد. نخستین فارغ التحصیل دکتری زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسی مشهد، در سال 1362 از پایان نامۀ خود دفاع کرد و پس از آن، در طول بیش از سه دهه تلاش مداوم، تربیت متخصصان زبان و ادبيات فارسي لحظه‌ای با وقفه مواجه نشد که در نتیجۀ آن، تا امروز، بیش از صد تن از فارغ التحصیلان مقطع دکتری زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسی مشهد، در دانشگاهها و مراکز مختلف علمی کشور به تعلیم و پرورش دانشجویان و پژوهش در این قلمرو اشتغال یافته‌اند و تعداد دیگری نیز جذب دیگر حوزه‌های علمی و آموزشی و فرهنگی کشور شده‌اند.

رشته و گرایش‌های موجود به شرح زیر می‌باشد

هدف از تدریس دروس زبان و ادبیّات فارسی در سطع دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور، در دو سطح عمومی و تخصصی و در مقاطع سه‌گانه، در گام نخست، آشنا نمودن دانشجویان با جلوه‌های مختلف آثار نظم و نثر فارسی و ایجاد توانایی برای بهره‌مندی دانش‌آموختگان از ظرفیّت‌های گوناگون علمی، فرهنگی و اجتماعی این گنجینۀ شکوهمند بشری است و در گام‌های بعدی، تربیت متخصصان زبده‌ برای پژوهش و آموزش در قلمرو پهناور زبان و ادبیات فارسی است؛ متخصصانی که با اشراف به مجموعۀ آثار ادب فارسی در ادوار مختلف، مهارت در استفاده از نظريه‌های جدید و همسانی با دانش روز، برای انجام مطالعات بنیادی متون و نقد و بررسی تخصّصی در حوزه‌های مختلف ادبيّات کهن و معاصر فارسی توانایی لازم را به دست آورند تا بتوانند، در آینده، آموزش دروس مربوط به زبان و ادبیّات فارسی در مراکز مختلف آموزشی کشور را بر عهده گیرند و وظیفۀ شناخت، معرفی و شناساندن این آثار به جامعه، میان‌داری در حوزۀ فرهنگ، تحقیق و پژوهش و راهنمایی و هدایت فعالیّت‌های انجام شده در این قلمرو را عهده دار شوند.

از فعالیتهای مهم گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسی مشهد، تأسیس قطب علمي فردوسي شناسي و ادبيّات خراسان است. به علت اهميّت فردوسی و اثر جاودانۀ او براي تمامیت فرهنگی ايران و پایداری زبان فارسي و نقش او در شكل گيري هويّت ايراني- اسلامي، اولویت نخست پژوهشی این قطب علمي به مطالعات فردوسی‌شناسي اختصاص یافته است. شاهنامه بدون تردید کهن‌ترین، مفصّل‌ترین و جامع‌ترین اثری است که پیکرۀ زبان فارسی بر بنیاد آن استوار شده است. تقویت این بنیان مرصوص و پژوهش در اجزا و ابعاد این شاهکار سترگ، برای ایران امروز یک ضرورت ملّی و حیاتی است؛ بنیانی که می تواند ملّت سرفراز ایران را در رهگذر تاریخ از آفات و خطرات هستی برانداز روزگار حفظ کند و او را در مسیر سربلندی و استواری فرهنگی قرار دهد. همچنین باید از چاپ مجلۀ علمی- پژوهشی جستارهای ادبی، ویژۀ زبان و ادبيات فارسي یاد کرد که از سال 1388 از مجلۀ چهل و یک سالۀ ادبیات و علوم انسانی سابق منفک شده است.

از استادان نامی و برجستۀ گروه زبان و ادبيات فارسي مشهد در طول سالهای دور و نزدیک، که حضوری ثمربخش و ماندگار در قلمروی آموزش و تحقیق داشته‌اند و تألیفات و مقالاتشان زینت بخش محافل علمی کشور بوده است، باید از کسانی چون استاد احمد گلچین معانی، دکتر غلامحسین يوسفي، دکتر علی اکبر فیاض، دکتر احمد علی رجایی بخارایی، دكتر حميد زرين‌كوب، دکتر حسین رزمجو، دكترسيد محمد علوي مقدم، دکتر رضا انزابی نژاد و دكتر تقي وحيديان كاميار یاد کرد.

گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسی مشهد، با پیشینه‌ای بلند، با پشتوانۀ حضور هزار و دویست سالۀ گنجینۀ کهن ادبیّات فارسی در خراسان،و با نگاه به رهاوردهای علمی جهان در هر لحظه، می‌کوشد، افق‌های تازه‌ای را فراسوی دانشجویان و دانش آموختگان و دوستداران زبان و ادب فارسي بگشاید، تا بستری باشد برای بالیدن و پویایی نسلهای جوان این سرزمین و شکوفایی و تناوری درخت ریشه‌دار زبان و ادب فارسي؛ زبان و ادبیّاتی که تکیه‌گاه فرهنگ و هویّت ایرانی در طول تاریخ پر فراز و نشیبش بوده است و پاسداری از آن، رسالت است مقدس که غفلت از آن، به معنی نادیده گرفتن بخشی از هویت فرهنگی این سرزمین است.